ΚΑΛΗΜΕΡΙΑΝΟΙ

Συλλογή λαογραφικού υλικού εκ του χωρίου Καλημεριάνων
ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΟΥ 1968
ΑΡ. ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΥ 384

ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ
Οι παλιές Καλημεριάνισσες φορούσανε δύο λογιού ρούχα. Τα καλά τους και τα δεύτερα.
Τα καλά τους τα φορούσανε στις γιορτερές μέρες και όταν γενόντησανε νυφάδες. Τα καλά τους ρούχα ήτανε. Μία φούστα μακριά ατλαζένια πολύχρωμη ή μονόχρωμη και στερεωνότανε πάνου στο νώμο με ένα καμποτένιο κορμί. Από μέσα φορούσανε ένα ποκάμισο μεταξωτό φαντό, τα φαίνανε τότες μόνες τους, με φαρδιά μανίκια και μπροστά στο στήθος σχιστό. Στην άκρη του μανικιού και γύρω στο λαιμό, και στο μπροστινό άνοιγμα είχανε ράψει ταντέλλα, πλεγμένη με βελονάκι ή ταγιτάκι ‘πο χρυσαφένια ή μεταξωτή κλουστή. Το πιο όμορφο μέρος της φορεσιάς ήτανε το καμιζόλι. Αυτό το φορούσανε από τη μέση και πάνου και ήτανε σαν ένα ζακετάκι. Το καμιζόλι ήτανε πολύ στενό και δεν έφθανε μέχρι μπροστά να σκεπάσει ούλο το στήθος αλλά φαινότανε το κέντημα του πουκάμισου. Είχε χρώμα μαύρο μελιτζανί ή άλλο σκούρο που ‘μοιαζε με τη φούστα. Τα μανίκια του ήτανε φαρδιά και σκισμένα μέχρι τους άγκονες. Μπροστά πίσου στην πλάτη και στα μανίκια είχανε κεντήσει με χρυσή κλουστή. Στη μέση τους ήτανε δεμένη μία φαρδιά ζώνη και μπροστά ενωνότανε με κλειδωτήρια αντί για εγκράφες.
Στο κεφάλι τους φορούσανε το τσούκλο, δηλαδή ένα καπελάκι που μέσα βάζανε τις μακριές τους πλεξούδες. Μετά τυλίγνε το κεφάλι του μ’ ένα μεταξωτό ραφτό μαντήλι που το φέρνανε βόλτα (γύρω) μπροστά στο λαιμό. Μετά το τσούκλο φορούσανε κιτρινόμαυρο μαντήλι. Αυτή ήτανε η καλή τους φορεσιά.
Για κάθε μέρα φορούσανε άλλη. Είχε και αυτή φούστα μακριά μαύρο χρώμα ήτανε πάντα με κορμί.
‘Πο πάνου είχε τη μπόλκα, δηλαδή μία μπλούζα με μακρύ μανίκι, όπως οι σημερινές. Το χρώμα και της μπόλκας ήτανε μαύρο. Στο κεφάλι τους φορούσανε κιτρινόμαυρο τσιμπέρι.
Μετ’α το 1890 περίπου που έπαψε να φοριέται η πρώτη φορεσιά με το καμιζόλι για καλά τους είχανε τη μπόλκα με τη ντούλα. Η μπόλκα δεν ήτανε σκέτη αλλά είχε κεντήματα με χάντρες γύρω ‘πο το λαιμό ή γιακαδάκι με κουμπιά. Η ντούλα ήτανε μακριά φούστα που είχε πολλούς και μικρούς πλισέδες. Τη μπόλκα φοράμε μέχρι σήμερα ‘μεις οι γριές και άδικα οι κόρες μας για ευκολία τους θέλουνε να μας κάμουνε να φορέσωμε ευρωπαϊκά.

ΕΘΙΜΑ
Το Μάιο μήνα δεν στεφανώνουνε, δεν κουρέβουνε τα πρόβατα, δεν κάνουνε καμία δουλειά γιατί όλες οι δουλείες που θα ‘ρχίσουνε το Μάη μήνα δεν έχουνε καλό τέλος. Κυρίως στα σπίτια που υπάρχει το όνομα Γιάννη το ξετάζουνε ακόμα περισσότερο.

ΤΗΣ ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ
Της Αναλήψεως στις 12 το μεσημέρι πάνε στο πηγάδι μ’ ένα κόκκινο πανί και μ’ ένα καθρέφτη και βλέπουνε πεθαμένους μέσα στο πηγάδι στην αντηλιά του ήλιου. Βλέπουνε όποιονβε πεθαμένο μελετήσουνε. Λένε ότι κείνη την ημέρα τα πνεύματα είναι ελέυθερα και περνάνε όλα από τις πηγές. Τον πεθαμένο τόνε βλέπουνε μέσα στο φέρετρο.

Κατά την εορτή των Αγίων Θεοδώρων
Των Αγίων Θεοδώρων το βράδυ βράζουνε οι νιόνυφες στάρι και το πηγαι΄νουνε στην εκκλησία για να το ευλογήσει ο παπάς. Μετά τη λειτουργία οι κοπέλλες παίρνουνε στάρι και το βάζουνε στο μαξιλάρι για να δούνε πιο όνομα θα πάρουνε και λένε τρεις φορές το τραγούδι.
Άγιοι Θόδωροι καλοί μου
Άξοι και θαυματουργοί μου
Κει στην έρημο που πάτε
Και τις μοίρες χαιρετάτε
Αν ιδήτε την δική μου
Χαιρετίσματα πολλά
Αν είναι δίπλα να σκωθεί
Κι αν ειν΄απάρτη νάρθη
Να θερίσωμε το στάρι
Που εσπείραμε το βράδυ
Κάτου απ΄το μαξιλάρι.

ΚΛΗΔΟΝΑΣ
του Αγίου Ιωάννου του Λιτροπίου μαζεύουνε κλαριά από κουκούλια ανάβουνε φωτιές και πηδάνε από πάνου για να είναι ούλο το χρόνο ηύρωστοι.
Παίρνουνε αμίλητο νερό από το βράδυ βέλουνε να ξεστερωθεί για να στρέψη ο κλέιδωνας. Την άλλη μέρα το μεσημέρι παιρνούνε τον κλέιδωνα στις σκιές κουκουλώνουνε (σκεπάζουνε) ένα αγόρι που έχει τους γονιούς του με κόκκινο πανί, διαλέγονται όλα τα κορίτσια και αγόρια του χωριού και αρχίζουνε τα τραγούδια, κάθε τραγούδι και το παιδί βγάζει και από ένα ριζικό. Στην αρχή λένε το τραγούδι.

Ανοίξατε τον κλήδωνα να βγούν τα κληδωμένα
Να βγουν τα καλορίζικα που έχομε βαλμένα.

Στο τέλος παίρνουνε στη χούφτα τους νερό και τρέχουνε στους δρόμους, όποιον ή όποια δούνε πρώτα αυτό το όνομα θα πάρουνε. Τον κλήδωνα τον βάζουνε και της Αναλήψεως.

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
Ας ειν’ η ώρα η καλή Και η ευλογημένη
Ας ειν’ και καλορίζικοι Ετούτοι οι παινεμένοι

Η νύφη όπου κάναμε Ξανθιά ειν’ τα μαλλιά της
Κι από καλή οικογένεια Ειν’ η δικολογιά της.

Πως λάμπει το βερύκοκο στην ασημένια κούπα
Έτσι λάμπει κι η νύφη μας με τα καλά της ρούχα.

Η νύφη όταν γεννήθηκε ήταν ημέρα σκόλη
Και λειτουργούσε ο παπάς και δώδεκα αποστόλοι.

Νύφη σα νύφη να σταθείς σα λεμονιά ν’ ανθίσεις
Όταν θα μπεις θα ξαναμπείς στις πεθεράς το σπίτι

Νύφη μου να τα χαίρεσαι τα δέκα δάκτυλά σου
Που έκοψαν και έραψαν ωραία τα προικιά σου.

Νύφη μου στην ασκάλα σου φύτεψε μαντζουράνα
Να κόβεις να μυρίζεσαι με την καινούργια μάννα.

Της νύφης μας το πάπλωμα το φέραν απ’ τη μπόλη
Στην μέση κάθετ’ ο Χριστός στην άκρη το παγώνι.

Πως λάμπει το χρυσό σπαθί στην ασημένια θήκη
Έτσι λάμπει κι ο γαμπρός αντάμα με τη νύφη.

Για δέστε πως ταιριάσανε τα δυο μια ηλικία
Πως λάμπει ο πολυέλαιος μέσα στην εκκλησία.

Νύφη μου σκώσ’ το χέρι σου και κάνε το σταυρό σου
Και περικάλει το θεό να ζεί ο σύζυγός σου.

Νύφη μου άνθη του αγρού
Συ ‘σαι τα πλούτη του γαμπρού.

Νύφη στα χιόνια πάτησες και πήρες τις ασπράδες
Και από τα τριαντάφυλλα τις ροδοκοκκινάδες.

Γαμπρέ χρυσή ειν’ η ζώνη σου
Χιλιάδες νάν’ οι χρόνοι σου.

Νύφη μου ωραία κόρη
Περδικούλα από τα όρη.

Νύφη μου άνθη του αγρού
Σύ ‘σαι τα πλούτη του γαμπρού.

Νύφη μου στα δακτύλια σου
Λάμπουν τα δακτυλίδια σου.

Εγώ τη νύφη αγαπώ τη νύφη καμαρώνω
Και αν δεν με πιστεύετε στο φως μου σας αμώνω.

Σήμερα την επάτησα τη γη με την καρδιά μου
Παντεύετ΄η αδελφούλα μου κι έρχεται η σειρά μου.

Τη λεμονιά που φύτεψες μπαμπά μου στην αυλή μας
Τώρα μας την επήρανε δεν είναι πια δική μας.

Στο δρόμο που επήγαινα μου είπε η Παναγία
Τ’ ανδρόγυνο που γίνεται να ζήση μ’ ευτυχία.

Σιγανά και γάλι –γάλι (σιγά)
Μη μπατάει η μια την άλλη.

Σε κήπους ανθοστόλιστους νύφη μου να γυρίζεις
Της ευτυχίας λέλουδα να κόβεις να μυρίζεις.

Το μυγδαλάκι τσάκισα
Και μέσα σε ζωγράφισα.

Ένας αητός επέταξε απάνου από τη Δέλφη
Και ήρθε κι αρραβώνιασε την πρώτη μου ξαδέλφη.

Εις της νύφης μας τα κρούσσα δυο πουλάκια κελαηδούσαν
Τόνα κελαηδεί και λέει για να ζει το νέο ταίρι
Τάλλο κελαηδεί και λέει για να ζουν οι συμπεθέροι.

Χιλιό καλώς την ήβραμε την τράπεζα στρωμένη
Και κείνοι που τη στρώσανε άξοι και πεναιμένοι.

Είπαμε’ η ώρα η καλή στ’ αραβωνιάσματά σας
Και πάλι καλορίζικα στα στεφανώματά σας.

Χρυσός αητός επέταξε από τους Ανδρονιάνους
Και ήρθε και εφώλιασε μεσ’ τους Καλημεριάνους.

Γαμπρός ψηλός βασιλικός από ψηλό μπαλκόνι
Νύφη μου βιόλα φουντωτή από το περιβόλι.

Γαμπρέ μου που το διάλεξες τα’ ασήμι το διαμάντι
Και περπατάς στη γειτονιά και ο κόσμος όλος λάμπει.

Φαντάζομαι οι ασκάλες σας πως δεν ανθούν λελούδια
Που ανηβαίνει ο γαμπρός με γέλια με τραγούδια.

Για δες τη μάνα του γαμπρού χαρά όπου την έχει
Πάνου στης γης πια δεν πατεί μόν’ στον αέρα στέκει.

Ένα τραγούδι θα σας που απάνω στο ρεβύθι
Χαρά στα μάτια του γαμπρού που διάλεξε τη νύφη.

Πολλά είπαμε της νύφης μας και του γαμπρού επίσης
Έχωμε το δικαίωμα να πούμε και της τύχης.

Κουμπάρα που στεφάνωσες με γειά σου με χαρά σου
Με ένα μήνα και με δυο να ρθούμε στα δικά σου.

Κουμπάρα που στεφάωσες κι έφερες το στεφάνι
Με ένα χρόνο και με δυο να φέρεις και το λάδι

Τραγούδησα - τραγούδησα τώρα θα διατάξω
Να τραγουδήσει η φίλη μου και ‘γω πλέον να πάψω.

Ευχαριστώ τη γλώσσα σου την αηδονολαλούσα
Όπου την έχουν τα πουλιά φωνή και κελαηδούσαν.

Άρχισε γλώσσα μου να λες πρόσεξε να μη σφάλεις
Και την καλή παρέα σου να μην τηνε προσβάλλεις.

Φέρω τραγούδια να σας πω γραμμένα στο δεφτέρι
Τα ξέχασα στο σπίτι μου ποιος πάει να μου τα φέρει.

Είχα τραγούδια να σας πω ένα σακί γεμάτο
Ετρύπισ’ όμως το σακί και πέσαν ούλα κάτω.

Τούτο σώθη κι άλλο πέστε
Νυφικό τραγούδι βρέστε.

ΓΑΡΥΦΑΛΑΚΙ
Πες μου γαρυφαλάκι μου αν έχεις άλλη αγάπη
Να πάω να πέσω να πνιγώ στης θάλασας τα βάθη.

Γαρυφαλάκι μ’ άλικο
Για σένα μ’ ήβρε τα’ άδικο.

Γαρυφαλάκι μ’ άλικο πόσες καρδιές μαυρίζεις
Πόσα πουλάκια χαίρονται και συ τα’ απεχωρίζεις.

Γαρυφαλάκι μ’ άλικο
Για σένα μ’ ήβρε τα’ άδικο.

H μελέτη αυτή είναι αναρτημένη στην ψηφιακή βιβλιοθήκη ΠΕΡΓΑΜΟΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ