ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Ταγματάρχης Ιωάννης Βελισσαρίου

Οι σπάνιες φωτογραφίες είναι των γνωστών φωτογράφων Romaides – Zeitz. Παρουσιάσθηκαν στην ιστοσελίδα filiati.blogspot

21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1913
ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΜΑΡΤΥΡΙΚΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ.

Κάθε χρόνο τα θρυλικά Γιάννινα γιορτάζουν με ιδιαίτερη λαμπρότητα την Επέτειο της Απελευθέρωσης από το πολύχρονο Τούρκικο Ζυγό। Στις εορταστικές εκδηλώσεις θα παραστεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ। Παπούλιας. Οι τοπικές εφημερίδες κάθε χρόνο αφιερώνουν πολλές σελίδες για να αναφερθούν στο γεγονός της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων. Όπως είναι γνωστό οι Τούρκοι ανέλαβαν τα Γιάννινα το 1431 και παρά τις κατά καιρούς σημαντικές ελληνικές εξεγέρσεις, έμειναν σκλαβωμένα μέχρι το 1913.
Πρωταγωνιστής της απελευθέρωσης αυτής ήταν ο Κυμαίος ταγματάρχης Ιωάννης Βελισσαρίου.
Ας δούμε τα γεγονότα της εποχής μέσα από το άρθρο του Αναστασίου Μπίγγου στην εφημερίδα Πρωινός Λόγος.
Κάθε χρόνο τα θρυλικά Γιάννενα γιορτάζουν με λαμπρότητα την επέτειο της Απελευθέρωσης από τον πολύχρονο σκοτεινό τουρκικό ζυγό.
Ας θυμηθούμε για λίγο τις καθοριστικές και δύσκολες εκείνες ημέρες. Από την 7η Ιανουαρίου 1913 οι ελληνικές δυνάμεις, υποστηριζόμενες από πεζικό και βαρύ πυροβολικό, άρχισαν συντονισμένες επιθέσεις κατά των οχυρών που κατείχαν οι Τούρκοι στην Ήπειρο. Στο τέλος του ίδιου μήνα ήρθε στην Ήπειρο ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, για να σχηματίσει προσωπική αντίληψη γύρω από την κατάσταση του Μετώπου. Σε συζητήσεις με τον Αρχιστράτηγο Κωνσταντίνο προσδιόρισε τους τρόπους με τους οποίους οι στρατιωτικές επιχειρήσεις θα εξυπηρετούσαν αποτελεσματικά τις πολιτικές προθέσεις της Κυβέρνησης. Έθεσε στη διάθεση του Κωνσταντίνου το 4ο Σύνταγμα(της 4ης Μεραρχίας) για δράση στην περιοχή Μετσόβου και την 3η Μεραρχία της περιοχής Κορυτσάς για επιθετικές ενέργειες στα νώτα των Τούρκων. Ο Στρατός της Ηπείρου ενισχύθηκε ακόμη και με νέες μονάδες Ιππικού και Πυροβολικού.
Στις 16 Φεβρουαρίου καταρτίστηκε το τελικό Σχέδιο επίθεσης, σύμφωνα με το οποίο η Στρατιά Ηπείρου χωριζόταν σε 2 Τμήματα. Η Ταξιαρχία Μετσόβου και οι Μεραρχίες 6η και 8η υποστηριζόμενες από βαρύ και πεδινό πυροβολικό θα κάλυπταν το Μέτωπο μέχρι το Χάνι Μπιζανίου. Στο Τμήμα αυτό είχε ανατεθεί η διενέργεια παραπλανητικής επίθεσης στο αριστερό της εχθρικής παράταξης. Το δεύτερο Τμήμα (χωρισμένο σε 3 φάλαγγες και συγκροτούμενο από την 4η Μεραρχία, το Απόσπασμα της Ολύτσικας και ενισχύσεις του πρώτου Τμήματος) θα ενεργούσε την κύρια επίθεση στο Μέτωπο της Μανωλιάσσας. Γενική εφεδρεία ορίστηκε το Σύνταγμα Ιππικού και οι υπόλοιπες Μονάδες του Πυροβολικού. Σχέδιο προέβλεπε παράλληλες αποβατικές επιχειρήσεις στους Αγίους Σαράντα, για να αποκλειστεί μετακίνηση της 13ης τουρκικής Μεραρχίας προς τα Γιάννινα.
Στις 19 Φεβρουαρίου το ελληνικό Πυροβολικό άρχισε να βάλλει ασταμάτητα κατά των εχθρικών πυροβολείων και των κυριοτέρων χαρακωμάτων του τουρκικού πεζικού. Οι Τούρκοι ανταπάντησαν με το σύνολο των πυροβόλων του Μπιζανίου, χωρίς όμως ιδιαίτερα αποτελέσματα και προς το μεσημέρι σταμάτησαν.
Η γενική επίθεση των ελληνικών δυνάμεων εκδηλώθηκε τις πρώτες πρωινές ώρες της επομένης. Η 2η Μεραρχία κατέλαβε θέσεις στον τομέα Αυγό και η Ταξιαρχία Μετσόβου το Κοντοβράκι. Η 1η και 3η φάλαγγα του Α' Τμήματος Στρατιάς κατέλαβαν τα υψίστης στρατηγικής σημασίας υψώματα του Καστρίου, του Προφήτη Ηλία, του Αγίου Νικολάου και της Τσούκας, ύστερα από μεγάλο και σκληρό αγώνα. Η 2η φάλαγγα του Τμήματος κινήθηκε δια μέσου της Μανωλιάσας καταδιώκοντας τους υποχωρούντες Τούρκους προς την κατεύθυνση Ιωαννίνων και κατέλαβε την κοιλάδα Δωδώνης, φτάνοντας μέχρι τον Αγιο Νικόλαο. Συνεχίζοντας την προέλαση έφτασε στη Ραψίστα, όπου ανέτρεψε την τουρκική αντίσταση. Μάλιστα δυο τολμηροί και γενναίοι αξιωματικοί, ο ξακουστός Ιατρίδης, και ο ατρόμητος Βελισσαρίου (Διοικητές των Ταγμάτων 8ου και 9ου αντίστοιχα), συνέχισαν την καταδίωξη του εχθρού μέσα στη βαλτώδη πεδιάδα της Ραψίστας και το βράδυ έφτασαν στους λόφους του Αγίου Ιωάννη Μπουνίλας, όπου εγκατέστησαν προφυλακές για ασφάλεια και έκοψαν τα καλώδια τηλεφώνων και τηλεγράφων, νεκρώνοντας έτσι την επικοινωνία Ιωαννίνων - Μπιζανίου.
Ο Εσάτ Πασάς, που δεν έπαιρνε πια ειδήσεις από το Μπιζάνι, υποψιάστηκε ότι ο Ελληνικός Στρατός είχε προελάσει μέχρι τα Γιάννινα και ανακοίνωσε στις 8 το βράδυ στον Μητροπολίτη Γερβάσιο και στους Προξένους ότι θεωρούσε πλέον μάταιη κάθε αντίσταση και τους παρακάλεσε να μεσολαβήσουν για την παράδοση της πόλης. Οι Πρόξενοι ανακοίνωσαν στον Κωνσταντίνο τον μεσολαβητικό ρόλο που τους ανέθεσε ο Εσάτ Πασάς με έγγραφο που στάλθηκε με τους αξιωματικούς Ρεούφ βέη (ανεψιό του Εσάτ) και Ταλαάτ βέη (υπασπιστή του Εσάτ), που τους συνόδευε ο Επίσκοπος Δωδώνης ως εκπρόσωπος της Μητρόπολης. Μαζί με τον Ταγματάρχη Βελισσαρίου οδηγήθηκαν στις 2 το πρωί της 21ης Φεβρουαρίου στο Γενικό Στρατηγείο στο Χάνι του Εμιν Αγά. Ύστερα από σύντομη συζήτηση με τον Κωνσταντίνο συμφώνησαν την παράδοση της πόλης και του τουρκικού στρατού και εφοδιασμένοι με τους όρους του Γενικού Στρατηγείου για την παράδοση των οχυρών και των τουρκικών δυνάμεων, οδηγήθηκαν πίσω στα Γιάννινα. Στις 5.30 ακριβώς δόθηκε από το Γενικό Στρατηγείο Διαταγή κατάπαυσις του πυρός σε όλα τα Μέτωπα.
Τα Γιάννινα ήταν ελεύθερα, όπως ελεύθερη θα ήταν σε λίγο και ολόκληρη η πολύπαθη Ήπειρος. Η δημοτική μούσα επάξια τραγούδησε:

Τα πήραμε τα Γιάννινα μάτια
πολλά το λένε
μάτια πολλά το λένε όπου γελούν
και κλαίνε.
Το λέν' πουλιά των Γρεβενών κι
αηδόνια του Μετσόβου
που τα σκιάζαν η παγωνιά κι
ανατριχίλα φόβου.
Το λέν' οι χτύποι κι οι βροντές το
λένε κι οι καμπάνες,
το λένε κι οι χαρούμενες κι οι
μαυροφόρες μάνες.
Το λένε κι οι Γιαννιώτισσες που
ζούσαν χρόνια βόγγου
το λένε κι οι Σουλιώτισσες κι οι
βράχοι του Ζαλόγγου.

Περισσότεροι από 20.000 Τούρκοι της περιοχής Ιωαννίνων-Μπιζανίου αιχμαλωτίστηκαν από τον γενναίο Ελληνικό Στρατό (μετά από την παράδοση των Ιωαννίνων).
Ακολούθησε μετάβαση Συντάγματος Ιππικού για την κατάληψη της πολυθρύλητης πόλης. Μαζί ήταν και οι απεσταλμένοι Επιτελείς του Κωνσταντίνου για την υπογραφή του Πρωτοκόλλου παράδοσης, το οποίο έφεραν το απόγευμα επιστρέφοντας στο Γενικό Στρατηγείο του Εμίν Αγά.
Το χαρμόσυνο και πολυπόθητο αυτό γεγονός της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων χαιρετίστηκε επάξια με πανηγυρισμούς από όλους τους Έλληνες, ιδιαίτερα όμως από τους Ηπειρώτες, των οποίων τα όνειρα και οι πόθοι αιώνων για απελευθέρωση επί τέλους πραγματοποιήθηκαν.
Την επομένη (22 Φεβρουαρίου) ο ένδοξος Ελληνικός Στρατός εισήλθε θριαμβευτής στην πόλη των Ιωαννίνων και η προσοχή ήταν πράγματι αποθεωτική. Η πόλη των Γραμμάτων και των θρύλων σημαιοστολισμένη πανηγύριζε και ζητωκραύγαζε με ασυγκράτητο ξέσπασμα ενθουσιασμού για τη μεγάλη νίκη.
Έχουμε λοιπόν ιερή υποχρέωση να διατηρήσουμε πάντοτε θαλερό και ανθισμένο το δέντρο της Λευτεριάς που οι αξιοθαύμαστοι γενναίοι μας πρόγονοι φύτεψαν και πότισαν με το αίμα τους। Έτσι θα είμαστε αντάξιοι των θυσιών εκείνων που μας κληροδότησαν το πολύτιμο αγαθό της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, για την οποία ο Εθνικός μας Ποιητής τονίζει:

Απ' τα κόκκαλα βγαλμένη
των Ελλήνων τα ιερά
και σαν πρώτα ανδρειωμένη,
χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά।