ΓΙΩΡΓΗΣ ΒΑΡΛΑΜΟΣ



 

Βιβλίο με θέμα « ΧΑΡΑΚΤΙΚΗ» κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ» ο Γιώργης Βαρλάμος. Το βιβλίο είναι αφιερωμένο στο μεγάλο δάσκαλο ΓΙΑΝΝΗ ΚΕΦΑΛΛΗΝΟ που μαζί με τους μαθητές του, ΛΟΥΪΖΑ ΜΟΝΤΕΣΑΝΤΟΥ, ΝΙΚΟ ΔΑΜΙΑΝΑΚΗ και ΓΙΩΡΓΗ ΒΑΡΛΑΜΟ, δούλεψαν τρία χρόνια για να δώσουν με τη χαρακτική έργο ανεπανάληπτο και ανεκτίμητο τις ΔΕΚΑ ΛΕΥΚΕΣ ΛΥΚΗΘΟΥΣ του Μουσείου της Αθήνας. Στον πρόλογό του ο Γιώργης Βαρλάμος γράφει:

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η χαρακτική άνοιξε το δρόμο προς τη μόρφωση τον ανθρώπου με τη γέννηση της τυπογραφίας και κατά συνέπεια με την ευρεία κυκλοφορία του βιβλίου, απρόσιτου μέχρι τότε στο λαό, γιατί το βιβλίο ήταν χειρόγραφο και προσιτό μόνο στην ολιγαρχία...

Το «στοιχείο» στην τυπογραφία είναι ένα πρίσμα από μέταλλο στην κορυφή του οποίου είναι χαραγμένο ένα γράμμα. Τα πρίσματα βαλμένα το 'να δίπλα στ' άλλο κάνουν μία αράδα, οι αράδες μια σελίδα κλπ.

Η εικονογράφηση του βιβλίου ξεκίνησε, πριν από την τυπογραφία, με το χειρόγραφο βιβλίο και το ακολούθησε συχνά μέχρι σήμερα με τη βοήθεια της χαρακτικής και με άλλα μέσα (κλισέ, offset και γραφικές τέχνες γενικά) κυρίως για τα βιβλία και έντυπα -γενικότερα- ευρείας κυκλοφορίας, χωρίς φυσικά να λείπουν και τα της χαρακτικής.

Οι χαράκτες σήμερα δεν είναι, όπως παλαιότερα, οι τεχνίτες που χαράζουν έργα άλλων ζωγράφων χωρίς οι ίδιοι να ξέρουν να πραγματοποιήσουν ένα σχέδιο. Είναι ζωγράφοι που ξέρουν να χαράξουν τα δικά τους σχέδια, ο καθένας με το δικό του τρόπο, και πολύ συχνά σπαταλούν τον καιρό τους στο να ψάχνουν να βρουν «καινούργιους τρόπους έκφρασης», χωρίς να λογαριάζουν πως το καινούργιο στην τέχνη είναι η προσωπική «γραφή» του καθενός καλλιτέχνη όταν αυτός έχει απαλλαγεί από τις επιδράσεις που απέκτησε στο βίο του. Αυτού του είδους οι καλλιτέχνες λέγονται ζωγράφοι χαράκτες. Χαράκτες λέγονται όσοι χαράζουν τα σχέδια άλλων, που είναι μόνο ζωγράφοι.

Υπάρχουν έργα χαρακτικής άψογα από τεχνική και άλλα που είναι «ορνιθοσκαλίσματα». Εκείνο που κάνει το έργο τέχνης δεν είναι η τεχνική αλλά η συγκίνηση που εκπέμπει. Γιατί η τέχνη (η καθεμιά από τις καλές τέχνες) έχει το μεγάλο προσόν να αγγίζει το θεατή - αναγνώστη - ακροατή με άπειρα συναισθήματα και συγκινήσεις, που αν ο κόσμος είχε ευαισθητοποιηθεί και προσπαθούσε να «διαβάζει» τις καλές τέχνες θα ήταν σίγουρα καλύτερος...

Η τεχνική όσο τέλεια καινά ' ναι-και πρέπει ν α ' ναι- έρχεται δεύτερη .Στην αξία του έργου τέχνης, δε θα 'ταν υπερβολή να πούμε πως ένα έργο χωρίς τη μαγική δύναμη που εκπέμπει για να συγκινήσει τον άνθρωπο, είναι απλώς «εργόχειρο».

Το έργο τέχνης είναι κατάθεση ψυχής!...

γ.β.

* Τα σχετικά, λοιπόν, με την τυπογραφία -μέρος από τη διδασκαλία στο εργαστήριο χαρακτικής- φιλοξενεί αυτό το λεύκωμα, παράλληλα με έργα που φιλοτέχνησα από την εποχή των σπουδών μου μέχρι σήμερα.

Οι σημειώσεις για την τυπογραφία αναφέρονται στον καλό καιρό, πριν τη φωτοσύνθεση. Ο αιώνας-μπορεί σήμερα να καυχιέται για δυο μεγάλα κατορθώματα, θα 'λεγα, όπως έκανε το φτωχό - φτωχότερο, έτσι έκανε και το άσχημο - ασχημότερο. Εύγε!...

ΒΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΗ ΒΑΡΛΑΜΟΥ

Γεννήθηκε στην Πάρο, το 1922.

Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και δάσκαλος του ήταν ο Γιάννης Κεφαλληνός, με τον οποίο έζησε συνολικά έντεκα χρόνια ως συνεργάτης.

Στη δεκαετία του 1950 σπούδασε με υποτροφία στη Σχολή Καλών Τεχνών στο Παρίσι (χαρακτική στο εργαστήριο του Καμί), καθώς και την τέχνη του γραμματόσημου στο Τεχνικό Κολέγιο Εστιέν.

Είναι εξίσου γνωστός ως ζωγράφος και ως χαράκτης. Βαθύς γνώστης των μυστικών της κλασικής χαρακτικής, είναι ίσως ο μόνος, εκτός από τον Γαλάνη, που καλλιέργησε εξίσου όλα τα είδη της: χαλκογραφία, ξυλογραφία, λιθογραφία, πραγματοποιώντας ένα εντυπωσιακό σε όγκο και σε νοηματική ολοκλήρωση έργο. Έχοντας μελετήσει βαθιά και επίμονα τους τρόπους πιστής απόδοσης των πιο διαφορετικών υλικών (σάρκα, ύφασμα, φυτά) με τα πιο διαφορετικά μέσα (λάδια, ακουαρέλες, χαρακτική), καταλήγει, μέσα από μια αφαιρετική διαδικασία, σε μια ζωγραφική που αποδίδει τη βαθύτερη ουσία της φύσης χωρίς εμφανείς λεπτομέρειες και σε μια χαρακτική, όπου τα πιο λαμπρά χρώματα είναι παρόντα με τη χρήση μόνο του μαύρου.

Διεκδίκησε τρεις φορές την έδρα της Χαρακτικής, μα το «καθεστώς» της Σχολής τον απέρριψε με πείσμα, παρόλο που στην κοινή γνώμη ήταν δεδομένη η εκλογή του ως συνεχιστή του έργου του Κεφαλληνού, σ' ένα Εργαστήριο που είχε ήδη τη φήμη ενός από τα πρώτα, αν όχι το πρώτο στον κόσμο ολόκληρο.

Πέρα από τα αναρίθμητα ζωγραφικά και χαρακτικά έργα που φιλοτέχνησε, έχει επιμεληθεί καλλιτεχνικά ή έχει εικονογραφήσει, με χαρακτικά ή σχέδια, πάνω από 200 βιβλία, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της τέχνης του βιβλίου στη χώρα μας. Επίσης, έχει φιλοτεχνήσει δεκάδες αφίσες κοινωνικού περιεχομένου.

Από την ογκώδη αυτή παραγωγή, αναφέρονται μόνο οι Δέκα Λευκαί Λήκυθοι, μια μνημειώδης έκδοση, για την οποία εργάστηκαν ο Κεφαλληνός και οι μαθητές του, Μοντεσάντου, Δαμιανάκης και Βαρλάμος, καθώς και η πολυτελής τρίτομη έκδοση των τραγωδιών του Σοφοκλή (Παρίσι, 1973), εικονογραφημένη με 48 ακουαρέλες.

Έλαβε μέρος και βραβεύτηκε σε διεθνείς εκθέσεις: Μόσχα, Βελιγράδι, Λειψία (Μουσείο για την τυπογραφία και την τέχνη του βιβλίου), Παρίσι (Bibliotheque Nationale), Λουγκάνο κ.α., ενώ για το σύνολο του έργου του τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών, το 1995.