ΜΕΓΑΛΗ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ

Μεγάλη Σαρακοστή, ονομάζομαι την περίοδο της νηστείας που προηγείται του Πάσχα. Διαρκεί 6 εβδομάδες, αρχίζει από την Καθαρή Δευτέρα και τελειώνει την Κυριακή των Βαϊων. Ακολουθεί η Μεγάλη εβδομάδα και η εορτή του Πάσχα. Γίνεται εις ανάμνηση της σαρανταήμερης νηστείας του Χριστού στην έρημο, λίγο πριν οδηγηθεί στο Σταυρό του Μαρτυρίου.

Όλη την περίοδο από την Καθαρή Δευτέρα μέχρι και το μεγάλο Σάββατο, δεν επιτρέπεται η κατανάλωση κανενός ζωικού προϊόντος. Εξαίρεση αποτελούν η ημέρα του Ευαγγελισμού στις 25 Μαρτίου και η Κυριακή των Βαΐων όπου επιτρέπεται η βρώση ψαριών. Κάθε Τετάρτη και Παρασκευή νηστεύουν και το λάδι.
Οι σημαντικότερες εορτές της Μεγάλης Σαρακοστής είναι:
Το Σάββατο της πρώτης εβδομάδας εορτάζουμε την μνήμη των Αγίων Θεοδώρων, (Θεοδώρου του Τήρωνος και Θεοδώρου του Στρατηλάτου). Κατά το Σάββατο αυτό συνηθίζεται να φτιάχνουν κόλλυβα σε ανάμνηση του θαύματος των κολλύβων του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Θεόδωρος ο Τήρων που ονομάστηκε έτσι επειδή ήταν στρατιώτης επί Διοκλητιανού στο τάγμα των Τηρώνων (νεοσύλλεκτων), κατά τη διάρκεια λιμού στην περιοχή των Ευχαΐτων της Γαλατίας, έθρεψε τον πληθυσμό μιας πόλης με κόλλυβα. Από τότε καθιερώθηκε το Σάββατο αυτό να είναι Ψυχοσάββατο και να βράζουν κόλλυβα.
Σύμφωνα με άλλη παράδοση, η καθιέρωση των κολλύβων συνδέεται με ένα θαύμα που έκανε ο άγιος Θεόδωρος ο Τήρων επί Ιουλιανού, που ήταν αντίθετος στη νηστεία των χριστιανών. Ο αυτοκράτορας, διέταξε τον έπαρχο της Κωνσταντινούπολης, όταν πλησίαζε η πρώτη εβδομάδα των νηστειών, να εξαφανίσουν από την αγορά κάθε είδους τρόφιμα και να αφήσουν μόνο τα ειδωλόθυτα, ώστε να αναγκαστούν οι χριστιανοί να φάνε από αυτά που προέρχονταν από τις θυσίες. Τότε ο άγιος Θεόδωρος παρουσιάστηκε ως οπτασία στον πατριάρχη Ευδόξιο και του φανέρωσε το σχέδιο του Ιουλιανού, υποδεικνύοντας του συγχρόνως να χρησιμοποιήσουν οι χριστιανοί, αντί για άλλη τροφή, κόλλυβα. Κι έτσι δεν έγινε η καταστρατήγηση της νηστείας όπως προσδοκούσε ο αυτοκράτορας.
Σύμφωνα με παλαιές δοξασίες οι νεκροί έχουν την ικανότητα να γνωρίζουν και να προλέγουν το μέλλον. Έτσι λοιπόν όπως σε πολλά μέρη της Ελλάδος έτσι και στην περιοχή μας, παλαιότερα, το Ψυχοσάββατο αυτό είχε συνδυαστεί με μαντικές λαϊκές δοξασίες όπου οι ανύπαντρες νέες έβαζαν κάτω από το μαξιλάρι τους κόλλυβα των Αγίων Θεοδώρων, πιστεύοντας ότι θα δουν στο όνειρο τους τον άντρα που θα παντρευτούν.

Η Α΄ Κυριακή των νηστειών, είναι η Κυριακή της Ορθοδοξίας. Εορτάζουμε την αναστήλωση των Εικόνων (843 μ.Χ.) από την Αυτοκράτειρα Θεοδώρα και τον Πατριάρχη Μεθόδιο κατά των Εικονομάχων, εκείνων δηλαδή που δεν δεχόντουσαν να τιμούν τις Εικόνες.

Η Β΄ Κυριακή των νηστειών είναι αφιερωμένη στην μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης. Υπήρξε κορυφαίος διδάσκαλος των ορθοδόξων δογμάτων και πολέμιος των αιρέσεων.

Η Γ΄ Κυριακή των νηστειών, Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως. Η εκκλησία την ημέρα αυτή προβάλλει την προσκύνηση του Τίμιου Σταυρού προς ενδυνάμωση της σωματικής και ψυχικής αδυναμίας των χριστιανών.

Η Δ΄ Κυριακή των νηστειών, είναι ημέρα που τιμάται η μνήμη του Αγίου Ιωάννη, κήρυκα της μετανοίας και της νηστείας, συγγραφέα της «Κλίμακος». Η κλίμακα είναι βιβλίο με ομιλίες του Αγίου Ιωάννη, αφιερωμένο στις αρετές, πνευματικό βοήθημα των χριστιανών στην πορεία τους προς τον Ουρανό, μέσα από την πνευματική άσκηση.

Η Ε΄ Κυριακή των νηστειών, είναι αφιερωμένη στην μνήμη της Οσίας Μαρίας της Αιγύπτιας, η οποία μέχρι τα 30 χρόνια της ακολούθησε έκλυτο βίο. Στη συνέχεια όμως γνώρισε τον Χριστιανισμό και ασκήτεψε μακριά από την κοσμική ζωή.
Η εβδομάδα που ακολουθεί δεν έχει πολλές ακολουθίες, γι’ αυτό και αποκαλείται «κουφή εβδομάδα».

Το Σάββατο πριν την Μεγάλη Εβδομάδα είναι του Λαζάρου. Ανάμνηση του θαύματος της Ανάστασης του Λαζάρου από το Χριστό. στο θαύμα της ανάστασης του Λαζάρου από τον Χριστό.

Τελευταία Κυριακή της Μεγάλης Σαρακοστής, είναι η Κυριακή των Βαΐων. Ημέρα αφιερωμένη στην θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα και της θριαμβευτικής υποδοχής που του επεφύλαξε ο λαός ραίνοντάς των με βάγια.

ΟΙ ΚΑΤΑΝΥΚΤΙΚΟΙ ΕΣΠΕΡΙΝΟΙ
Τα απογεύματα των Κυριακών της Σαρακοστής (από την Κυριακή της Τυρινής μέχρι και την Ε΄ Κυριακή των Νηστειών), τελείται ο «Κατανυκτικός Εσπερινός». Λέγεται Κατανυκτικός επειδή ψάλλονται κατανυκτικά τροπάρια του Τριωδίου. Τροπάρια όπου δεσπόζει η μετάνοια και η συγγνώμη.

ΤΟ ΜΕΓΑ ΑΠΟΔΕΙΠΝΟ
Κάθε απόγευμα από Δευτέρα μέχρι και Πέμπτη τελείται το Μεγάλο Απόδειπνο. Λέγεται Απόδειπνο, διότι είναι ακολουθία που γίνεται κανονικά μετά το δείπνο, είναι δηλαδή η βραδινή προσευχή του Χριστιανού.
Διακρίνεται από το Μικρό Απόδειπνο από την έκτασή του. Το Μικρό Απόδειπνο τελείται τις υπόλοιπες μέρες της εβδομάδος.
Σε πολλά μέρη το Μεγάλο Απόδειπνο το ψάλλουν χορωδίες παιδιών, ανδρών και γυναικών. Και στην περιοχή μας παλιά το Μεγάλο Απόδειπνο ψαλλόταν από χορωδίες παιδικές ανδρών και γυναικών. Δεξιά τα κορίτσια, αριστερά τα αγόρια. Χρόνια ανέμελα που συναγωνιζόμαστε ποιος θα πει το «Άσπιλε» και το «Και δος ημίν σήμερον» και όλοι μαζί ψάλλαμε το «Κύριε των Δυνάμεων, μεθ’ ημών γενού…» και τους άλλους ύμνους. Τα αναγνώσματα τα είχαμε μάθει απ’ έξω και είμαστε εκεί κάθε βράδυ για να ψάλλομε όλοι μαζί τους κατανυκτικούς ύμνους.

Η ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΗΓΙΑΣΜΕΝΩΝ ΔΩΡΩΝ Κάθε Τετάρτη και Παρασκευή της Μεγάλης Σαρακοστής, τελείται η Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων, λειτουργία κατανυκτική. Τις άλλες μέρες της εβδομάδος τελείται μόνο Όρθρος. Τα Σάββατα τελείται η Λειτουργία του Ιωάννου του Χρυσοστόμου ενώ τις Κυριακές της Μεγάλης Σαρακοστής η Λειτουργία του Μεγάλου Βασιλείου.

Ο ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ Κατά τις τέσσερεις πρώτες εβδομάδες, κάθε Παρασκευή βράδυ, ψάλλοντε τμηματικά οι Χαιρετισμοί της Παναγίας. Την Παρασκευή το βράδυ 5ης εβδομάδος ψάλλουν ολόκληρο τον Ακάθιστο ύμνο. Ανάμνηση της προστασίας που παρείχε η Παναγία στην Κωνσταντινούπολη κατά των επιδρομών των βαρβάρων. Οι Χαιρετισμοί συνδέθηκαν με τη Μεγάλη Σαρακοστή λόγω της μεγάλης Θεομητορικής εορτής του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

Ο ΜΕΓΑΣ ΚΑΝΩΝ Την Τετάρτη της 5ης εβδομάδες ψάλλετε η ακολουθία του Μεγάλου Κανόνα του Αγίου Ανδρέα, Αρχιεπισκόπου Κρήτης. Απαρτίζεται από 250 τροπάρια που εξιστορούν τα γεγονότα από τον εποχή του Αδάμ μέχρι και την Ανάληψη του Χριστού.

Για την Κυρά Σαρακοστή έχουν γραφτεί και οι εξής στίχοι:

Την Κυρά Σαρακοστή που ναι έθιμο παλιό

οι γιαγιάδες μας την φτιάχναν με αλεύρι και νερό.
Για στολίδι της φορούσαν στο κεφάλι έναν σταυρό
μα το στόμα της ξεχνούσαν γιατί νήστευε καιρό
Και τις μέρες της μετρούσαν με τα πόδια της τα επτά.
Κόβαν ένα την βδομάδα μέχρι νάρθει η Πασχαλιά.
Αυτές είναι με λίγα λόγια οι γιορτές της Μεγάλης Σαρακοστής από την Καθαρά Δευτέρα μέχρι την Κυριακή των Βαϊων. Γιορτές που τις ζούσαμε και τις χαιρόμαστε. Συμμετείχαμε στις κατανυκτικές ακολουθίες, τηρούσαμε τη νηστεία, είχαμε την προσμονή να έρθει το Πάσχα.