ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΑΛΑΝΗΣ

Παρατείνεται η έκθεση του Δημήτρη Γαλάνη με εικονογραφημένα βιβλία

Παράταση μέχρι τις 11 Οκτωβρίου παίρνει η έκθεση του Δημήτρη Γαλάνη στο Πολιτιστικό Κέντρο του ΜΙΕΤ, στο Μέγαρο Εϋνάρδου.

"ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΑΛΑΝΗΣ. ΤΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΑ"

07 Μαίου 2014 ... 12 Ιουλίου 2014 | Μέγαρο Εϋνάρδου (Κτ. Μ.Ι. Ε.Τ.) > Πλ. Ομονοίας – Μεταξουργείο

Το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) και η Alpha Bank, συνεχίζοντας τη συνεργασία τους στο χώρο της καταγραφής της ιστορίας της χαρακτικής και των γραφικών τεχνών στην Ελλάδα, προχώρησαν σε μια από κοινού έρευνα για το έργο του Δημήτρη Γαλάνη στην εικονογράφηση βιβλίων. Μέχρι τώρα το έργο του Γαλάνη στην εικονογράφηση κάθε είδους εντύπου παρέμενε αθησαύριστο. Πρωτογενές υλικό για την έρευνα αποτέλεσαν τα εικονογραφημένα από τον καλλιτέχνη βιβλία που ανήκουν στις πλούσιες συλλογές της Alpha Bank και του ΜΙΕΤ. Αξιοποιήθηκαν επιπλέον τεκμήρια από το Μουσείο της Μονμάρτρης στο Παρίσι, όπου σε μία πτέρυγα του σημερινού μουσείου στεγαζόταν, από το 1910 έως το 1965, το σπίτι και το εργαστήριο του Γαλάνη, και όπου σήμερα απόκειται όλο το προσωπικό αρχείο του. Εντοπίστηκαν τεκμήρια ιδιαίτερου ενδιαφέροντος που συνδέονται με την παραγωγή των εντύπων: προσχέδια, μακέτες, πλάκες χαρακτικής, αλληλογραφία, σημειώσεις.

Η έρευνα ξεκίνησε το 2008 στην Αθήνα και το Παρίσι και έως το 2013 είχε ολοκληρωθεί η καταγραφή των 152 τίτλων, δηλαδή των βιβλίων, λευκωμάτων και εντύπων που εικονογράφησε ο καλλιτέχνης στο διάστημα 1904-1962. Αποτέλεσμα αυτής της έρευνας αποτελεί η έκδοση, την οποία ανέλαβε το ΜΙΕΤ, ενός αναλυτικού καταλόγου (catalogue raisonné) με τίτλο Δημήτρης Γαλάνης. Τα εικονογραφημένα βιβλία, 1904-1962. Την έκδοση συμπληρώνουν τρία εισαγωγικά κείμενα: η Ειρήνη Οράτη παρουσιάζει για πρώτη φορά αναλυτικά το εικονογραφικό έργο του Γαλάνη, ο 'Αγγελος Δρακογιώργος προσεγγίζει το γελοιογραφικό έργου του τα πρώτα χρόνια στο Παρίσι, ενώ ο Γιώργος Δ. Ματθιόπουλος γράφει για την τέχνη του βιβλίου στην Ευρώπη την εποχή αυτή.

Στην έκθεση «Δημήτρης Γαλάνης. Τα εικονογραφημένα βιβλία» θα παρουσιασθούν επιλεκτικά οι εκδόσεις με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Αξίζει να αναφερθεί ότι το πλούσιο υλικό της εκθέσεως προέρχεται κυρίως από τις Συλλογές της Alpha Bank και του Μ.Ι.Ε.Τ., αλλά και από πολύ σημαντικά, αδημοσίευτα αρχεία του Μουσείου της Μονμάρτρης.

Η έκθεση εμπλουτίζεται με έργα ζωγραφικής, σχέδια και χαρακτικά από ιδιωτικές συλλογές, μουσεία και ιδρύματα (Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, Μουσείο Μπενάκη, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών ΑΠΘ, Αναγνωστική Εταιρία Κερκύρας, Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, Διεθνές Ίδρυμα Γιάννη Κουτσοχέρα και Λένας Στρέφη-Κουτσοχέρα).

  

Ο Γαλάνης έφθασε στο Παρίσι με εμπειρία κυρίως στη γελοιογραφία. Η πρώτη δύσκολη δεκαετία (1900-1910) αναλώθηκε κυρίως στο σχεδιασμό γελοιογραφιών, επαγγελματική δραστηριότητα που στήριξε και τις πρώτες του καλλιτεχνικές προσπάθειες. Στο τέλος αυτής της δεκαετίας και στις αρχές της επόμενης χρονολογούνται τα πρώτα του χαρακτικά. Μετά το 1910 συμμετέχει σε εκθέσεις και γνωρίζει καλλιτέχνες που, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια, τον επηρέασαν ουσιαστικά. Με τη συμμετοχή του στην εμβληματική έκθεση της κυβιστικής ομάδας Section d’or το 1912, βρίσκεται ανάμεσα σε καλλιτέχνες που παρουσιάζουν για πρώτη φορά τον κυβισμό στο ευρύ κοινό. Την περίοδο 1918-1921 δημιούργησε σχέσεις με καλλιτέχνες της γαλλικής πρωτοπορίας: Ματίς, Ντεραίν, Πικάσσο, Ντυφύ,  Μπρακ. Έγινε φίλος με τον Ματίς, καθώς μοιράζονταν την αγάπη τους για τη μουσική: συχνά έπαιζαν μαζί μουσική, ο Γαλάνης όργανο, ο Ματίς βιολί. Σε αυτούς θα προστεθεί ο Ντεραίν, παίζοντας φλάουτο. Ο Ματίς φιλοτέχνησε δύο προσωπογραφίες του Γαλάνη το 1914, με τίτλο D. Galanis «paysan» . Η μία από τις δύο αυτές οξυγραφίες ανήκει στη συλλογή της Alpha Bank και είναι το αντίτυπο που χάρισε ο ίδιος ο Ματίς στον Γαλάνη. Παράλληλα, ο Γαλάνης ανακαλύπτει και το έργο του Πικάσσο, ξαφνιάζεται από την τόλμη του, προσπαθεί να κατανοήσει τη ριζοσπαστική οπτική του, και δημιουργεί το σημαντικότατο λεύκωμα Quatre natures-mortes το 1919.

 Την περίοδο των πειραματισμών διαδέχονται τα χρόνια της ωριμότητας και της επαγγελματικής καταξίωσης. Έως το 1929 έχει διαμορφώσει το προσωπικό του στίγμα. Πρόκειται για τη δεκαετία της αναγνώρισης (1920-1930) και τη σταδιακή στροφή του σε επιρροές από παρελθόντες αιώνες. Ο Γαλάνης καταστάλαξε σε ένα προσωπικό ύφος με προσεκτικές επιλογές από το παρόν, αλλά περισσότερα στοιχεία από το παρελθόν και ως προς τα μοτίβα και ως προς το σχεδιασμό του βιβλίου.

Η ασχολία του με την εικονογράφηση βιβλίων ήταν ο βασικός βιοπορισμός του και μέσα από αυτά έγινε πολύ γνωστός στους βιβλιόφιλους, αλλά και στο κοινό του Παρισιού που ακόμα και σήμερα γνωρίζει τον «Galanis» . Συγκαταλέγεται ανάμεσα στους σημαντικότερους αμιγείς χαράκτες του 20ού αιώνα. Για τις εκδόσεις των βιβλίων του συνεργάστηκε με συγγραφείς όπως ο Μαλρώ, ο Νερβάλ, ο Γκαμπορύ, ο Ζίντ, ο Μωρουά, ο Βαλερύ, καθώς και πολλούς σημαντικούς τυπογράφους και εκδοτικούς οίκους του Παρισιού (Éditions de la Nouvelle Revue française / Librairie Gallimard, Éditions Kra, Georges Crès, Éditions de la Pléiade κ.ά). Στην Ελλάδα ο Γαλάνης εξέθεσε για πρώτη φορά στην Αθήνα το 1928 και δώρισε έργα του στην Εθνική Πινακοθήκη. Έκτοτε οι έλληνες χαράκτες τον θεωρούν «πατέρα και δάσκαλο της νεοελληνικής χαρακτικής», αφού ουσιαστικά μέσα από το δικό του έργο ήρθαν σε επαφή με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή χαρακτική.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΑΛΑΝΗ

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1879, αλλά ο πατέρας σαν γνήσιος Κυμαίος τον πολιτογράφησε στην ιδιαίτερή του πατρίδα την Κύμη, με χρονολογία 1879 όπως φαίνεται από τα δημοτολόγια του Δήμου Κύμης.

 Το 1897 εισάγεται στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου και τον επόμενο χρόνο μεταπηδά στο Τμήμα Γραφικής του Σχολείου των Καλών Τεχνών. Κατά μία πληροφορία, το 1899 παρακολουθεί μαθήματα σχεδίου κοντά στον Νικηφόρο Λύτρα.

 Το 1900 εγκαθίσταται στο Παρίσι, όπου σπουδάζει στην École des Beaux- Arts με δάσκαλο τον Fernand Cormon, ζωγράφο ακαδημαϊκής νοοτροπίας. Από το 1901 έως το 1912 δραστηριοποιείται πολύ επιτυχημένα στο χώρο της γελοιογραφίας συνεργαζόμενος με εμβληματικά γαλλικά περιοδικά του είδους, όπως το Frou-Frou ή το Assiette au beurre. Στη διάρκεια της παραμονής του στη Γερμανία (1907-1909) ενδιαφέρθηκε συστηματικά για τη χαρακτική και ιδιαίτερα για την ξυλογραφία. Τόσο στο Βερολίνο όσο και στο Μόναχο συνεργάζεται ως γελοιογράφος με τα γνωστά περιοδικά Simplicissimus και Lustige Blätter.

 Από το 1909 εγκαθίσταται μόνιμα στη Μονμάρτρη, όπου θα ζήσει και θα δημιουργήσει αδιάλειπτα μέχρι το 1965. Το 1912 παρουσιάζει έργα του στην έκθεση-σταθμό των κυβιστών της ομάδας La Section d’or. Το 1914 κατατάσσεται στη Λεγεώνα των Ξένων. Αποκτά τη γαλλική υπηκοότητα και καλείται πλέον να υπηρετήσει στον γαλλικό στρατό. Το διάστημα 1916-1918 βρίσκεται στην Κέρκυρα ως διερμηνέας του γαλλικού στρατού.

 Μετά την επιστροφή του στο Παρίσι, το 1918, δραστηριοποιείται ενεργά στη γαλλική καλλιτεχνική σκηνή συμμετέχοντας σε πολλές σημαντικές ομαδικές εκθέσεις, με καλλιτέχνες όπως ο Πικάσσο, ο Μπρακ και ο Ματίς. Το 1919 συμμετέχει, μαζί με άλλους έλληνες καλλιτέχνες της «Ομάδος Τέχνης», σε έκθεση στην Galerie La Boétie, την οποία εγκαινιάζει ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος.

 Τη δεκαετία 1920-1930 εγκαταλείπει σταδιακά τη ζωγραφική για να αφιερωθεί σχεδόν αποκλειστικά στη χαρακτική και την εικονογράφηση βιβλίων. Το 1928 οργανώνει, με τεράστια επιτυχία, την πρώτη ατομική του έκθεση στην Ελλάδα στο Ιλίου Μέλαθρον. Τόσο οι έλληνες καλλιτέχνες όσο και το φιλότεχνο αθηναϊκό κοινό έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με τη σύγχρονη ευρωπαϊκή χαρακτική.

 Το 1934 κυκλοφορεί το διάσημο γραμματόσημό του Ο γαλατικός κόκορας (Le Coq gaulois) για λογαριασμό της Γαλλικής Δημοκρατίας. Σχεδιάζει επίσης ένα πορσελάνινο σερβίτσιο για τη Manufacture des Sèvres. Τιμάται από την Ακαδημία Αθηνών με το Κανδηλώρειο Βραβείο.

 Μετά την απελευθέρωση της Γαλλίας από τους Γερμανούς, το 1945, ο Γαλάνης εκλέγεται καθηγητής Ξυλογραφίας στην Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού και την ίδια χρονιά εκλέγεται ισόβιο μέλος της γαλλικής Ακαδημίας Καλών Τεχνών. Το 1950 εκλέγεται αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και το 1959 ο φίλος του Αντρέ Μαλρώ, υπουργός Πολιτισμού τότε, του επιδίδει προσωπικά  στο ατελιέ του το παράσημο της Λεγεώνος της Τιμής (Commandant de la Légion d’honneur).

Την Ελλάδα την επισκέφθηκε το 1906, 1928, 1935, 1939, 1947, 1948, 1952 και 1954. Κατά την τελευταία του επίσκεψη ήρθε στην Ελλάδα ως προσκεκλημένος της Ελληνικής Κυβερνήσεως, του επιφυλάχθηκαν δε εξαιρετικές τιμές και το Υπουργικό Συμβούλιο τον δεξιώθηκε σε ολομέλεια. Την 16-10-1954 συνοδευόμενος από το Δ.Σ. του συλλόγου των εν Αττική Κυμαίων επισκέφθηκε την ιδιαιτέρα του πατρίδα την Κύμη, η οποία του επιφύλαξε θερμή υποδοχή με επικεφαλής το Δημοτικό Συμβούλιο.

 Επιστρέφει τo 1965 στην Αθήνα, όπου πεθαίνει το 1966.